Aanbiedingsbrief

Geachte leden van de raad,

Hierbij ontvangt u de eerste begroting van de gefuseerde gemeente Purmerend. Deze begroting bouwt voort op het zorgvuldige fusieproces dat de afgelopen jaren is doorlopen, waarbij rekening is gehouden met de bestaande belangen, maar waarbij ook wordt ingezet op toekomstige vraagstukken in Purmerend en in de Beemster. Aan de totstandkoming van deze Programmabegroting 2022 is een gezamenlijke Kadernota van Beemster en Purmerend vooraf gegaan. Die voorbereidende besluitvorming hierover in het voorjaar van 2021 is hierin verwerkt. De raden van Beemster en Purmerend hebben in november 2021 deze begroting behandeld en hierover een advies uitgebracht. Deze adviezen zijn aan u toegezonden.

Met deze programmabegroting maakt de gefuseerde gemeente Purmerend financieel een goede start. Want voor u ligt een begroting met noodzakelijke investeringen, met ruimte voor harmonisatie tussen beide gemeenten, met voorstellen voor essentiële keuzes voor de groei van stad en dorpen en zonder een beroep op de algemene reserve, zonder bezuinigingen of een belastingverhoging. Om dit mogelijk te maken, was compensatie van het Rijk nodig voor de stijgende uitgaven in de jeugdzorg. Deze compensatie is er recent ook gekomen. U treft dan ook een meerjarig sluitend financieel beeld aan.

De gemeente is nieuw, dus ook de begroting is in een nieuw jasje gestoken. Het is een spannende tijd, waarin we zullen zoeken naar de optimale balans tussen de stedelijke slagkracht en dorpse betrokkenheid. Er liggen veel kansen op de weg naar de toekomst, een weg die door ons nieuwe bestuur van plaveisel zal moeten worden voorzien.

Identiteit

Hoewel wij op 1 januari 2022 een gemeente zijn, zullen de eigenheden van de dorpen en de stad niet veranderen. De stad en het dorp geven kleur aan elkaar. De Beemsterlingen en Purmerenders geven richting aan hetgeen wij doen: via de gemeenteraadsverkiezingen, bij participatie bij projecten op grotere schaal, maar ook als individu en mens die wij tegenkomen in de prachtige polders en het pluriforme centrum van Purmerend. Participatie zit vast geworteld in onze organisatie. Het is en blijft maatwerk, voor welk project je ook in de stad werkt. Kijkend naar waar de bewoners behoefte aan hebben.

We zijn een groeiende gemeente met een meerzijdig karakter: met onze centrale huiskamer de Koemarkt en het prachtige landschap in de Beemster. Alhoewel het voor de nieuwe gemeente financieel gezien er gunstig uitziet, leven we nog steeds in een onzekere tijd door de corona crisis. We zien dat sommige Purmerenders en dorpelingen het extra moeilijk hebben in deze tijd. Het is bijzonder en mooi om te zien hoe sterk we zijn met z’n allen, bewoners elkaar weten te vinden en helpen zodat we met z’n allen er het beste van weten te maken!

Tegelijkertijd is het zonneklaar dat alle Nederlandse gemeenten in zwaar weer zitten. Wij hebben u hier in de Kadernota deelgenoot van gemaakt. Inmiddels is de situatie wel verbeterd.

Deze programmabegroting laat een meerjarig ruim sluitend beeld zien. Daardoor is er ruimte voor enkele essentiële keuzes in 2022 en dat is mooi. Ook in de toekomst is er ruimte voor enkele belangrijke investeringen die de komende jaren nog op ons af komen zoals:

• Investeringen in de organisatie om aan de vraag van de samenleving te voldoen;

• Investeringsagenda opzetten door uitvoering te geven aan economische visie;

• Nog meer wijkgericht werken.

De nieuwe organisatie Purmerend

De gemeentelijke organisatie staat op een kantelpunt: door regelgeving worden er meer verantwoordelijkheden overgeheveld naar de gemeente, vanaf 1 januari 2022 zijn de gemeenten Purmerend en Beemster gefuseerd en de stad groeit de komende periode naar 100.000 inwoners. Dit vraagt wat van de ambtelijke organisatie. De basis is het werken van buiten naar binnen, maar er is meer synergie nodig om dit blijvend een succes te laten zijn. Nederland heeft nu en de komende jaren te maken met een aantal grote verdichtings- en transitieopgaven die een sterke ruimtelijke impact hebben. De woningbouwopgave, klimaatadaptatie, energietransitie, mobiliteit, een nieuwe circulaire economie, en een gezonde en meer natuurinclusieve stad hebben allen invloed op het gebruik, de inrichting en het beheer van onze leefomgeving. Van meer ruimte voor water en groen, een nieuwe energie infrastructuur tot nieuwe vormen van mobiliteit. Het zal duidelijk zijn dat de openbare ruimte de komende jaren op de schop gaat. Door de drukte boven en onder de grond is dit een zeer grote uitdaging.

Kortom de nieuwe gemeente staat voor grote uitdagingen: hoe gaan we om met de groei van de stad en hoe te handelen met de inhoudelijke en financiële uitdagingen van de taken in het sociaal domein? Hoe zorgen we voor een goede positionering van de stad Purmerend en het behoud van het karakter en de identiteit van de Beemster? Hoe komen we uit de corona crisis? Wat betekent de omgevingswet voor de bewoners en voor onze organisatie? Wat betekent de formatie van een nieuwe kabinet voor de financiën en de opgaven van de gemeente? Uitgangspunt voor de nieuwe gemeente Purmerend blijft dat we het doen voor de inwoners. Bij elke stap die wordt gezet moeten we ons de vraag stellen: Wat gebeurt er bij onze inwoners? Waar hebben zij écht behoefte aan?

Onze ervaring op de schaal van Purmerend is, dat menselijke maat en nabijheid cruciaal zijn om mensen perspectief te bieden en te helpen om sterke zelfstandige inwoners te zijn, indien zij door omstandigheden van dat pad zijn afgedwaald. Hulp is dan vaak simpel: mensen kracht geven door te luisteren, ze serieus te nemen, begrip te hebben en ze te zien in de omstandigheden waarin ze hun leven leiden. We doen dat – geleid door uw richting en kaders – op verschillende onderdelen. Mensen die bezwaar indienen krijgen soms een bloemetje en een excuus wanneer iets mis is gegaan, mensen zonder onderdak begeleiden we naar een tijdelijke woning, of gewoon een luisterend oor. Het helpt. Voor Purmerend is juist dit onderdeel essentieel op verschillende manieren. Om recht te blijven doen aan de inwoners en bedrijven in de stad of de dorpen, de goede hulp te bieden en flexibel te blijven. De investering moet echter van de gemeente komen. Tegelijkertijd moeten we ook de landelijke regel- en wetgeving volgen.

Groei van de stad en dorpen

Tot in 2040 worden 10.000 woningen gebouwd. De gemeente zet maximaal in op woningbouw. Dat betekent wat voor de gemeente, alleen al op het gebied van participatie: we willen graag dat onze bewoners meedenken over hun eigen leefomgeving. Zoals gemeld bij de Kadernota: we zien, merken en voelen dat we als stad en organisatie op een kantelpunt staan. De groei van de stad zorgt voor een beter financieel beeld. De stad en de dorpen groeien, we bouwen veel woningen tegelijkertijd. We merken dat de groei ervoor zorgt dat de infrastructuur knelt. Hierdoor gaan we voor het meer creëren van alternatieven voor de auto: wandelen, fietsen, gebruik maken van het Openbaar Vervoer moet aantrekkelijker worden gemaakt. We zijn een gemeente van betekenis in de Metropoolregio Amsterdam. Maatschappelijke ontwikkelingen als digitalisering, polarisatie, en vooral corona-effecten vragen vol onze aandacht. De jeugd heeft het moeilijk, de sectoren waar een mens geluk uit haalt cultuur, toerisme, kunst, horeca hebben een flinke klap gekregen en we zijn er nog steeds niet. Ondertussen liggen wetgeving en gedecentraliseerde taken van het Rijk in volle omvang op ons bord. Wij blijven handelen vanuit de koers van het gemeentebestuur om te vertrekken vanuit de behoefte van de inwoners van stad en dorpen. Bestuur en organisatie delen de overtuiging dat de persoonlijk benadering, het maatwerk, en flexibiliteit meerwaarde geeft voor buiten. En juist in crisistijd is dit nog essentiëler.

Investeringsagenda

De afgelopen jaren zijn vanuit Purmerend 2040 veel ambities en opgaven bepaald en vastgesteld. Als vervolg daarop wordt een investeringsagenda opgesteld. De investeringsagenda helpt ons inzicht te geven in de concrete opgaven die we de komende jaren verwachten, wanneer we deze moeten uitvoeren en welke kosten ermee gemoeid zijn. Het gaat daarbij om opgaven uit het maatschappelijke en ruimtelijke domein. De investeringsagenda wordt een integrale agenda en is ook een middel om vanuit een breder kader afwegingen en keuzes voor de nieuwe gemeente. Daarnaast geeft het inzicht in de kruisbestuivingen tussen de maatschappelijke en ruimtelijke opgaven. De investeringsagenda kan straks tevens de basis vormen voor de volgende collegeperiode, voor de nieuwe gemeente Purmerend. De uitwerking en invulling van dit traject bevindt zich op dit moment nog in de ambtelijke voorverkenningsfase. Een eerste toelichting en uitwerking staat gepland voor begin 2022.

Samenwerken in de wijken

In de wijken kijken we wat nodig is. We zijn toe aan een nieuwe fase om als organisatie sterker te groeien. Om mensen zo goed mogelijk te helpen, werken zeer veel verschillende organisaties samen. Aandachtspunt hierbij is het context gedreven werken. In de samenwerking lopen we er soms tegenaan dat de koers of de manier van werken niet door de partners herkend of erkend wordt. Om te kunnen doen wat nodig is voor de bewoner, is het van belang dat deze manier van werken gedeeld wordt door onze partners. Belangrijk uitgangspunt is dat we vanuit de wijken waarnemingen binnenhalen als basis voor wat wij doen voor de bewoners.

Er is een groep kinderen waar ouders alledaagse (opvoedkundige) problemen niet zelf kunnen oplossen waardoor het minder goed gaat met het kind. Deze ouders moeten ondersteund en versterkt worden zodat zij een stabiele omgeving kunnen bieden. Als gemeente ondersteunen we door hulp dichtbij te organiseren met advies en lichte vormen van jeugdhulp en indien nodig specialistische jeugdhulp. De eigen regie van ouders en het eigen netwerk staan centraal, net als samenhangende hulp op alle leefdomeinen. Hiermee willen we bereiken dat kinderen gezond, veilig en kansrijk opgroeien.

Purmerenders en Beemsterlingen die vanwege hun (tijdelijke) beperking/kwetsbaarheid of andere redenen hulp nodig hebben, krijgen op de vraag afgestemde ondersteuning. Daarnaast biedt de gemeente laagdrempelige ondersteuning, zoals voorliggende voorzieningen, zodat er pas een beroep op de Wmo wordt gedaan wanneer er geen andere mogelijkheden aanwezig zijn. We streven ernaar dat een ieder die kan werken, mee kan doen naar vermogen op de arbeidsmarkt. De corona uitbraak heeft als effect gehad, dat nog duidelijker is geworden welke Purmerender kwetsbaarder is en hierbij ondersteuning kan gebruiken. Denk aan statushouders, jongeren of werkzoekenden met een beperking.

Duurzame gemeente

Onze ambities richten zich op het versterken van de lokale duurzaamheid, een efficiënte en klantvriendelijke afvalinzameling en een gezond milieu. Duurzaamheid omvat veel meer dan alleen de energietransitie. Toch blijft dit veel aandacht vragen omdat dit voor de korte termijn het meest ingrijpende onderdeel is voor de inwoners. Ook gaat meer aandacht uit naar onderzoek van nieuwe warmtebronnen zoals vermeld in de Transitievisie Warmte. Hoewel de inspanningen van de gemeente Purmerend op het gebied van Duurzaamheid de afgelopen jaren zijn toegenomen wordt zowel vanuit het Rijk als vanuit Europa verwacht dat gemeenten meer vaart gaan maken met het behalen van de klimaat-doelstellingen voor 2030 en uiteindelijk 2050. De wil is er 100%, maar duidelijk daarbij is dat de gemeenten hiervoor wel passende middelen moeten ontvangen om dit mogelijk te maken.

Gezien de verdichtingsopgave waar Purmerend voor staat komende jaren moeten we ervoor zorgen dat in de huiskamer alle elementen van een leefbare stad zoals wonen, werken, uitgaan, groen, water, natuur, recreatie, spelen en sporten in balans zijn. De Visie Leefbare Stad 2040, het Bomenplan, het Groenplan, het Klimaatadaptatieplan en het Parkenplan zijn hier het fundament voor. Er wordt steeds meer de samenwerking gezocht om zo regionaal meer slagkracht te creëren. Zo wordt met de werkregio Zaanstreek Waterland en het Hoogheemraadschap Hollands Noorder Kwartier intensief samengewerkt op het gebied van riolering en grondwater om tot een klimaatbestendige regio te komen.

Op 1 juli 2022 treedt de Omgevingswet in werking. De ambitie van de gemeente is op tijd klaar te zijn voor de inwerkingtreding van deze wet. Uitgangspunt hierbij zijn de door gemeenten minimaal uit te voeren acties die in dit kader opgesteld zijn door de VNG. Om te kunnen voldoen aan de door de VNG opgestelde minimale actielijst voor implementatie van de omgevingswet, is het onvermijdelijk om noodzakelijke incidentele en structurele investeringen te doen en hiervoor in de begroting de benodigde financiële middelen op te nemen. Daarbij wordt rekening gehouden met de ambities van beide gemeenten.

Financieel meerjarenbeeld

Sinds de Kadernota zijn er enkele mutaties in het financieel beeld doorgevoerd. Dit betreft met name de hogere Rijksbijdrage waarmee de ingerekende compensatie voor de Jeugdzorg ruim kan worden ingevuld. Helaas pakt de herverdeling van het gemeentefonds voor onze gemeente nadelig uit. Hierdoor was het nodig een stelpost op te nemen. In de onderstaande tabel is het begrotingsresultaat voor u weergegeven (bedragen x € 1.000), waarbij het saldo van de vastgestelde Kadernota 2022 als beginstand is gehanteerd.

Na verwerking van de onvermijdelijke ontwikkelingen sluit de concept-begroting in 2022 op bijna € 5,2 miljoen voordelig. Dit is vanwege de compensatie van het Rijk voor extra jeugdmiddelen zo hoog. De afgelopen jaren is er door de gemeente echter ook veel extra uitgegeven waar geen compensatie tegenover stond. Het saldo wordt in de huidige besluitvorming aan de algemene reserve toegevoegd.

De mutaties sinds de Kadernota zijn, op de middelen voor de economische visie na, technische mutaties. Deze mutaties zijn gevolgen van de meicirculaire, de berichtgeving over de compensatie Jeugdzorg en doorrekeningen (verbeteringen) van de samengevoegde nieuwe begroting. In de toelichting op de vrije ruimte verderop in deze begroting treft u een uitleg per onderdeel aan. In deze begroting leggen wij het bovenstaande begrotingssaldo ter besluitvorming aan u voor inclusief de in de Kadernota genoemde essentiële keuzes voor stad en dorpen.

Lokale heffingen

We hebben met de gemeenteraad van Beemster en Purmerend een intensief gesprek gevoerd over de harmonisatie van de tarieven lokale heffingen. Bij de Kadernota is hierover door de gemeenteraden besloten waarbij onder andere is afgesproken om de OZB niet te harmoniseren en op het lagere niveau van Purmerend te houden. De andere tarieven zijn geïndexeerd. Het tarief voor afvalstoffenheffing valt zelfs iets lager uit. Wat de lokale heffingen betreft een goede start.

Tot slot

Het is belangrijk de komende tijd te benutten om te investeren in het zijn van de nieuwe gemeente met oog op de mens. Helemaal na een jaar waarin er veel onzekerheden waren, waarin mensen zichzelf wellicht wel eens alleen hebben gevoeld door het corona-virus. Inwoners van onze stad, onze ondernemers, vrijwilligers en zorgverleners hebben ons de afgelopen tijd, misschien wel juist door de corona maatregelen, laten zien dat zij veerkrachtig zijn en oog hebben voor een ander. In deze tijd is een dergelijke houding goud waard. Wij blijven handelen vanuit de koers om naar de behoefte van de stad en de dorpen, de mensen voorop te zetten!

Bij het opstellen van deze begroting hebben wij er naar gestreefd om zo veel mogelijk te kijken naar de kansen voor onze gemeente en kansrijke maatregelen voor onze bewoners.

Hoogachtend,