Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Onderdeel: Post onvoorzien
Omvang: € 50
Duiding: De omvang van de post onvoorzien is lastig te ramen. De omvang van de post onvoorzien is bepaald op € 50.000. De post is wettelijk verplicht en dit bedrag is opgenomen in de begroting 2022. Omdat de post in de meerjarenbegroting constant wordt verondersteld, wordt de post onvoorzien tot de structurele weerstandscapaciteit gerekend.

B. Incidentele weerstandscapaciteit (in het vermogen)

Onderdeel: Bestemmingsreserves
Omvang: Circa € 8.934
Duiding: De bestemmingsreserves hebben een specifiek door de raad vastgesteld bestedingsdoel. Deze doelen zijn bewust gekozen, de reserves zijn daarmee volledig geprogrammeerd. De omvang van de bestemmingsreserves schommelt. Op basis van de besluiten die in de begroting zijn verwerkt blijft de omvang redelijk gelijk. Voor alle bestemmingsreserve geldt dat deze ook gebruikt kunnen worden voor de afdekking van risico's. Deze risico's zijn voor deze onderdelen, met uitzondering van de grondexploitatie Baanstee Noord, niet apart meegeteld omdat deze voldoende zijn afgedekt. Om deze reden wordt ook de omvang van de reserves niet meegeteld als beschikbare weerstandscapaciteit.

Onderwerp: Koepelvrijstelling Werkom (incidenteel)
Omschrijving: Op dit moment loopt er een discussie tussen Werkom en de belastingdienst met betrekking tot de aangevraagde koepelvrijstelling. Indien de aanvraag niet (volledig) wordt toegewezen, bestaat er het risico dat een deel van de btw voor Werkom niet wordt gecompenseerd en dat zij dit in rekening moeten brengen (als kostenverhoging) bij de gemeente Zaanstad en Purmerend. Voor Purmerend bedraagt dit risico € 150.000 per jaar. De discussie met de belastingdienst loopt op dit moment nog. De Belastingdienst heeft aangegeven uiterlijk september 2021 te reageren op het bezwaar 2019. Naar verwachting zullen de bezwaren (2018 t/m 2020) uiterlijk in de 1^e helft van 2022 afgerond kunnen worden
Beheersmaatregel: Er worden geen aparte beheersmaatregelen ingezet. Dit risico is ongewijzigd ten opzichte van de begroting 2021.

Onderwerp: Wmo, Jeugdwet en Participatiewet (structureel)
Omschrijving: Purmerend biedt binnen het sociaal domein hulp vanuit de Jeugdwet, Participatiewet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Voor het sociaal domein gelden binnen deze beleidskaders grote onzekerheden, zowel aan de uitgavenkant als voor de middelen die de gemeente op lange termijn van het Rijk ontvangt. Omdat de ruimte voor het opvangen van tegenvallers niet meer via de reserve sociaal domein kan worden opgevangen, voeren we deze risico's hier op. Concreet zien we de volgende ontwikkelingen:
a. De kostenstijging in de Wmo door het uniforme abonnementstarief is het afgelopen jaar evident gebleken. De indruk bestaat dat deze door de coronacrisis is gedempt en dat het werkelijk effect nog groter is. Dat zal zonder wetswijzigingen of compensatie door het Rijk tot extra budgettair beslag leiden.
b. De jeugdbudgetten kunnen wijzigen als gevolg van hogere indicatiestellingen, faillissementen zorgaanbieders, hogere zorgkosten door de coronacrisis, wachtlijsten en structurele zorgkostenstijging (hogere kosten per client en/of meer cliënten). Concreet zien we dat op soorten zorg en aantallen kinderen per kwartaal grote verschillen kunnen ontstaan. Inmiddels is duidelijk geworden dat er een akkoord is bereikt voor compensatie voor de tekorten voor 2022. Met het Rijk, IPO en VNG is afgesproken dat gemeenten in hun meerjarenraming voor de jaarschijven 2023 tot en met 2025 rekening mogen houden met 75% van de bedragen uit de Hervormingsagenda Jeugd. Deze richtlijn voor de extra structurele middelen jeugdzorg is in deze begroting verwerkt.
c. Binnen de Participatiewet zien we landelijk zorgelijke ontwikkelingen plaatsvinden. Zo zijn de baankansen voor bijstandsgerechtigden sinds 2015 niet gestegen en is de kans om uit te stromen nauwelijks gegroeid. Voor mensen die het recht verloren op toegang tot de sociale werkvoorziening daalde de kans op werk. Voor jonggehandicapten met arbeidsvermogen stegen weliswaar de baankansen, maar verslechterde hun inkomenspositie. Bij de zogeheten nieuwe doelgroep, zoals jonggehandicapten, komen er jaarlijks meer nieuwe mensen bij dan gedacht. Gemeenten moeten hen plaatsen en begeleiden. Ook zien we dat de kosten van begeleiding van mensen die onder de Participatiewet vallen in de praktijk veel hoger zijn dan waar het Rijk zijn budget op baseert. Ook hier geldt dat zonder hervormingen of compensatie door het Rijk dit leidt tot extra budgettair beslag.
Beheersmaatregel: Er worden aparte beheersmaatregelen binnen het sociaal domein ingezet. Voor jeugd (met de extra middelen vanuit het Rijk) lijkt het risico voorlopig afdoende te zijn afgedekt. De ontwikkelingen bij de Wmo en Participatie wordt nauwlettend gevolgd, waarbij voor dit risico wordt uitgegaan van € 2 miljoen over de gehele periode. Tezamen met het risicobedrag van 1 miljoen voor het i-deel beslaat het risico 2,5% van de begroting Jeugd, Wmo en Werk en Inkomen. Dit risico is nieuw ten opzichte van de begroting 2021.

Onderwerp: Proeftuin aardgasvrije wijken (structureel)
Omschrijving: De particuliere woningen zijn zeer verschillend qua inrichting en installatie en daarmee ook de te verrichten werkzaamheden en de te ramen kosten. Een volledig inzicht in de consequenties voor de uitvoeringskosten ontbreekt. De kosten kunnen hierdoor hoger uitvallen. Omdat er ook woningen zijn waarvan de kosten iets lager uitvallen, is de kans op overschrijding van de totale kosten beperkt. Er is een kleine kans dat schadeclaims over de uitvoeringswerkzaamheden voor rekening van de gemeente komen. Om inwoners te ontzorgen treedt de gemeente desgevraagd op als opdrachtgever. Dit kan een klein risico geven indien hierdoor schade ontstaat die niet verhaald kan worden op het uitvoerende bedrijf. In vrijwel alle woningen is nog asbest aanwezig. Naar verwachting kan contact met asbest worden vermeden, maar dit is niet in alle gevallen zeker. Als vooraf blijkt dat uitvoering niet mogelijk is, zal uitvoering van de werkzaamheden pas mogelijk zijn als de eigenaar voor sanering heeft zorg gedragen. Als de werkzaamheden zijn aangevangen en er blijkt sprake te zijn van onvermijdelijk asbestcontact, zal dit de uitvoeringskosten aanzienlijk kunnen doen stijgen.
Beheersmaatregel: Bij de pilot aardgasvrij is een bloksgewijze aanpak gekozen waarmee de risico van een budgetoverschrijding kan worden gestuurd. Binnen de ramingen van de werkzaamheden is vanwege de onzekerheden rekening gehouden met een post onvoorzien van 20%. Mocht dit niet afdoende blijken te zijn, kan het college er voor kiezen om minder woningen dan gepland aardgasvrij te maken ten einde binnen de raming te blijven. Dit risico is ongewijzigd ten opzichte van de begroting 2021.

Onderwerp: Wegenbeheer
Omschrijving: Het hoogheemraadschap (HHNK) ziet beheer van de wegen in het buitengebied niet meer als kerntaak en heeft aangegeven deze wegen te willen overdragen naar de gemeenten. Het hoogheemraadschap sluit convenanten met gemeenten om business cases te maken die inzichtelijk maken wat het betekent om deze wegen over te dragen. Naast de wegen gaat het ook om de bijbehorende bomen en overige inrichting. In Beemster is dit een omvangrijk areaal. Purmerend en Beemster hebben dit convenant ook getekend. Het hoogheemraadschap betaalt het onderhoud van de wegen voor een deel uit de bijdragen van gemeenten en voor een deel uit wegenheffing die het HHNK in rekening brengt bij de inwoners van de gemeenten waarvoor zij wegen in beheer en eigendom hebben.
Beheersmaatregel: Bij het maken van een business case zal duidelijk worden wat de overname van deze taak precies betekent, ook de staat van de wegen wordt meegenomen. Pas als dit in beeld is kan er een besluit over genomen worden. Overname van deze taak zou kunnen betekenen dat er een verschuiving van belastingen plaatsvindt. Dit betekent dat de gezamenlijke OZB-opbrengst omhoog moet om de kosten van deze taak te dragen. Daar staat tegenover de wegenheffing die het HHNK in rekening brengt bij inwoners komt te vervallen. Vanwege de omvang is dit een risico voor de gemeente.Het betreft circa 100 kilometer. Er is gerekend met een reservering van € 10 per meter € 1.000.000. De omvang van dit risico is gewijzigd ten opzichte van de begroting 2021.

Onderwerp: AVG (incidenteel)
Omschrijving: De Algemene Verordening Gegevensbescherming is inmiddels drie jaar van kracht. De gemeente heeft in die tijd flinke stappen gezet om verwerkingen van persoonsgegevens AVG-conform te laten plaatsvinden. De recente boete van € 600.000 aan de gemeente Enschede en het verzwaard toezicht waaraan Hellevoetsluis nu onderworpen is, maken duidelijk dat de Autoriteit Persoonsgegevens van de gemeente verwacht dat ze niet op haar lauweren rust. De gemeente zal moeten blijven werken aan de punten waarop verbetering te behalen valt; denk aan het vaker uitvoeren van DPIA’s en het toepassen van de juiste grondslag c.q. het op een AVG-juiste wijze verwerken van persoonsgegevens in privacygevoelige omgevingen als het sociaal domein en bij team ondermijning. Bovendien wordt de gemeente geconfronteerd met nieuwe wettelijke ontwikkelingen, zowel uit Den Haag, denk aan de Wet straffen en beschermen en de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden, áls uit Brussel, zoals de verordeningen op het gebied van AI en Data-governance. En hebben de uitspraken van o.a. het Europese Hof van Justitie een direct effect op de mogelijkheden om persoonsgegevens te verwerken, denk aan de uitspraak inzake het Privacyshield. 
Beheersmaatregelen: De gemeente heeft beleid op het gebied van privacy en informatiebeveiliging. Bewustwording binnen de organisatie en de implementatie van nieuwe wetgeving/gerechtelijke uitspraken blijft permanente noodzaak. Het risico is moeilijk in geld uit te drukken, ook doordat de bedragen van boetes en dwangsommen behoorlijk uiteen lopen. Het risico wordt gesteld op p.m. en is ten opzichte van de begroting 2021 ongewijzigd.

Onderwerp: Pensioenpremies bestuurders (incidenteel)
Omschrijving: De pensioenvoorziening voor (ex-)bestuurders wordt gevormd op basis van actuariële berekeningen. Jaarlijks wordt de voorziening aangepast op basis van die berekeningen waarbij dalende rentestanden en andere marktinvloeden kunnen resulteren in een extra dotatie aan de voorziening voor de dekking van de pensioenverplichtingen. Omdat de rekenrentes uitgaan van een voortschrijdend gemiddelde, kan deze rente nog verder dalen. De kans op een verdere daling is nog steeds substantieel. In 2021 wordt per 1-7-2021 een extra storting verwacht van circa € 75.000. Per 1-1-2022 komen daar ook de pensioenverplichtingen van (ex-)bestuurders van Beemster bij waardoor de omvang van de voorziening toeneemt. In het benodigde weerstandsvermogen wordt rekening gehouden met een verdere daling van de rekenrente en de toevoeging van de pensioenverplichtingen van Beemster. De omvang van dit risico is ongewijzigd ten opzichte van de begroting 2021.
Beheersmaatregel: Er is geen beheersmaatregel tegen de ontwikkelingen op de geldmarkt.

Onderwerp: Renterisico (structureel)
Omschrijving: De gemeente trekt langlopende leningen aan om in de eigen financieringsbehoefte te voorzien. De ontwikkelingen in de stad staan niet stil en de bedrijvigheid is overal te voelen. De jaarlijkse kosten van de financieringsbehoefte (rentelasten) worden bepaald door de omvang van de bestaande leningenportefeuille, de financieringsbehoefte als gevolg van voorgenomen investeringen en de van toepassing zijnde rentetarieven. De afgelopen jaren waren niet voldoende liquiditeiten beschikbaar zodat het nodig was om op de kapitaalmarkt leningen aan te trekken. In de financieringsbehoefte houdt Purmerend rekening met een jaarlijkse lichte stijging van de rente met 0,1%. Bij een netto jaarlijkse financieringsbehoefte van circa € 45 miljoen en een stijging van de rente van 1% bedraagt de toename van de rentelasten jaarlijks structureel circa € 0,45 miljoen. Voor de waardering van het risico wordt uitgegaan van een bedrag van € 1,8 miljoen. De omvang van dit risico is gewijzigd ten opzichte van de begroting 2021.
Beheersmaatregel: Via het zogeheten renteomslagpercentage worden de rentelasten toegerekend aan de programma's waarvoor sprake is van een financieringsbehoefte. Het renteomslagpercentage wordt berekend op basis van de uitgangspunten van de door de raad vastgestelde begroting. Verder wordt de financieringsbehoefte periodiek meerjarig bepaald en wordt beoordeeld of incidenteel dan wel structureel tot afdekking van het renterisico dient te worden overgegaan.

Onderwerp: Gemeentefonds (structureel)
Omschrijving: Via circulaires worden we enkele malen per jaar (meestal mei en september) geconfronteerd met aanpassingen in de totale ontvangsten vanuit het gemeentefonds. De afspraak tussen het Rijk en de gemeenten is dat een systematiek wordt gehanteerd van 'samen de trap op, samen de trap af' (nu bevroren voor 2020 en 2021). Indien het Rijk gaat bezuinigen wordt er ook minder geld in het gemeentefonds gestort ('samen de trap af'). Schommelingen in de algemene uitkering kunnen problemen veroorzaken voor het sluitend krijgen van de begroting. Op de hoogte van de algemene uitkering kan geen invloed worden uitgeoefend. De integratie uitkering sociaal domein is vanaf 2019 grotendeels geïntegreerd in het algemene deel van het gemeentefonds waarop ook de uitkeringsfactor van toepassing is. Omdat het onderdeel sociaal domein vanaf dat moment niet meer apart in beeld wordt gebracht, is het één op één oormerken van de inkomsten in de toekomst ook niet meer mogelijk en wordt het risico op lagere inkomsten als een risico van de algemene uitkering beschouwd. Daarnaast zal vanaf 2023 het klassieke deel en het sociaal domein herverdeeld worden. Rekening houdend met de voorlopige verdeling die nadelig uitvalt voor Purmerend (voor de groottegroep 50.000-100.000 inwoners) treedt een nadeel op van € 15 per inwoner. In de begroting is hiervoor een stelpost opgenomen van circa 65% van het berekende nadeel. Verder is er nog steeds een risico met het btw-compensatiefonds (ruimte boven het plafond). Gezien de dynamiek in het fonds wordt de maximale impact van dit risico geschat op € 3,2 miljoen over de gehele looptijd. De omvang is hierop aangepast t.o.v. de begroting 2021.
Beheersmaatregel: De algemene uitkering maakt integraal onderdeel uit van de begroting. De schommelingen worden op het eerstvolgende moment binnen de exploitatie verwerkt om deze sluitend te houden. Dit gebeurt door het op de voet volgen van ontwikkelingen (circulaires/Rijksbegroting).

Benodigd weerstandsvermogen

Immateriële vaste activa

Financiële vaste activa

Vlottende activa

Uitzettingen

Overlopende activa

Reserves

Voorzieningen

Vlottende schuld

Overlopende passiva

1a. Netto schuldquote

2. Solvabiliteitsratio

4. Structurele exploitatieruimte

1a. Netto schuldquote

2. Solvabiliteitsratio

4. Structurele exploitatieruimte

Eigen vermogen